Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου 2014

Η Ζαγρεϊκή Ωμοφαγία




΄Ενα απόσπασμα από τη χαμένη τραγωδία του Ευριπίδη "Κρήτες" χύνει άξαφνο φως στην καταγωγή της ωμοφαγικής στην Ελλάδα πράξης. Η γυναίκα του Μίνωα Πασιφάη έχει γεννήσει ένα τέρας, τον Μινώταυρο, βρέφος με μοσχαρίσιο κεφάλι. Αναστατωμένος ο Μίνως καλεί τους "προφήτας του Διός" , τους Κούρητες που ταυτίζουνται με τους Ιδαίους Δακτύλους. Εκείνοι έρχουνται  ντυμένοι στα κάτασπρα- είναι ο χορός της Τραγωδίας- αφήνοντας τον πανάγιο ναό τους που η σκεπή του δεν έχει καρφιά, κ΄ιστορούν τη μυητική τελετή που τους έκανε μύστες του Ιδαίου Διός και "βουκόλους" της άλλης μορφής , του Ζαγρέα. Μαζί με το νυχτοπλάνητο τούτο θεό δρομίσανε νύχτα στα βουνά, τελέσαν την ωμοφαγική τους μετάληψη, υψώσαν τις λαμπάδες της κουρητικής λατρείας της μεγάλης Θεάς, σαν θεάς των Βουνών, και, οσιωμένοι, πήραν τον τίτλο των "Βάκχων":

 "Ζήση αμόλευτη ξετυλίγοντας αφόντας γίνηκα μύστης του Ιδαίου Διός και "Βούκουλας του νυχτοπλάνητου Ζαγρέα, έχοντας συντροφικά τελέσει του ωμού κρέατος τα φαγώματα και τις λαμπάδες αψηλοσηκώσει της Βουνίσιας Μάνας, τις λαμπάδες των Κούρήτων, ιερώθηκα και πήρα να με λένε "βάκχο" αγνόν δε βίον τείνων εξού / Διός Ιδαίου μύστης γενόμην / και νυκτιπόλου Ζαγρέως  βούτας τας τ΄ωμοφάγους δαίτας τελέσας/μητρί τ΄ορείω δάδας ανασχών/και Κουρήτων/ βάκχος εκλήθην οσιωθείς."

 Μ΄όλο που οι ποιητές αληθεύουνται σταθερά στα ζητήματα των ιερουργιών, το κομμάτι θα ξηγιόταν σαν ποιητική μετάθεση της μαιναδικής "ορειβασίας" κι΄ωμοφαγίας σε κρητικά πλαίσιa πάνω από τη γέφυρα του Ορφισμού, άν η ζαγρεϊκή ωμοφαγία δεν κρατιόταν ζωντανή κάποu αχτακόσια ακόμη χρόνια. Γράφοντας γύρω στο 358 μ.Χ. ο φανατικός πολέμιος της αρχαίας θρησκείας και πολύτιμος πληροφορητής για τα απόκρυφα των μυστηριακών λατρειών, ο Firmicus Maternus, ιστορεί σ΄ευημεριστικό τύπο το μύθο του παιδικού Ζαγρέα που σπαράζεται από τους Τιτάνες , και συνεχίζει : 
" Οι Κρητικοί καθιερώσαν ορισμένες μέρες σα νεκρογιορτή και καταστήσανε μιά χρονιάτικη τελετή με ξεχωριστή ιερότητα την κάθε δεύτερη χρονιά, όπου τα όσα έπραξε ή έπαθε πεθαίνοντας το παιδί τα παρασταίνουν όλα με τη σειρά τους. Ζωντανό ταύρο κομματιάζουνε με τα δόντια τους και δρομίζοντας μέσα στα βάθη των δασών με παράφωνες κραυγές, καμώνουνται πως φρενοκρούστηκαν, για να κάμουν να πιστευτεί πως το κακούργημα δεν ήταν δολερό μαι γίνηκε από τρέλα. Μπροστά τους πάνε το κουτί που μέσα του είχε κρύψει η αδερφή του την κλεμένη του καρδιά, και με τον αχό των αυλών και το χτύπο των κυμβάλων παρασταίνουνε τους ήχους των κροτάλων που μ΄αυτά ξεγέλασαν το παιδί οι Τιτάνες".

 Νυκτιπολική ορειβασία, λαμπηδοφορία, ιερή μανία, ωμοφαγία, αφομοίωση με τον μαινόμενο θεό και τριετηρική τέλεση των οργίων, μαρτυρούν πως η ζαγρεϊκή λατρεία που ξετυλίγουν οι δυό μας πηγές είναι η ίδια με τη διονυσιακή στην Ελλάδα. ΄Οτι στη ζαγρεϊκή παρουσιάζουνται άντρες και στη διονυσιακή γυναίκες να την τελούν, δεν έχει αποφασιστική σημασία. Αν η μαιναδική πλευρά της διονυσιακής λατρείας τονίζεται τόσο πολύ, είναι γιατί η αναβίωση της λατρείας αυτής στους αρχαϊκούς αιώνες, παίρνει το χαρακτήρα γυναικείου κινήματος και δε λείπει η ένδειξη πως με τους γυναίκειους θιάσους συνιερουργούν οι ανδρικοί , δίπλα στις "βάκχες" οι " βάκχοι" που δίνουνται στην ωμοφαγία κι΄αυτοί ( ωμά γαρ είσθιον κρέα οι μυούμενοι Διονύσω) και που οι θίασοί τους δεν είναι , στην τελική λειτουργία τους, ασυγγένευτοι με τους Κούρητες του κρητικού Διός και του Ζαγρέα. ΄Ενας αρσενικός, επικεφαλής της Μαιναδικού θιάσου, παρουσιάζεται στην "πάροδον"των Βακχών και   πέφτει καταγής από την παραζάλη του κυνηγητού, αγρεύων αίμα τραγοκτόνον, ωμοφάγον χάριν.

ΠΑΝΑΓΗΣ ΛΕΚΑΤΣΑΣ
ΔΙΟΝΥΣΟΣ 
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου