Πριν από λίγο έτυχε να διαβάσω, φίλε Σεραπίων, κάποιους μικρούς στίχους, όχι άσχημα γραμμένους, τους οποίους ο Δικαίαρχος νομίζει, ότι είπε ο Ευριπίδης στον Αρχέλαο.
"Σε σε, δε θέλω πλούσιον εγώ φτωχός να κάνω δώρα
μη με περάσεις γι΄αλαφρόμυαλο
ή νομιστώ πώς δίνοντας περισσότερα ζητάω".
Γιατί εκείνος οποίος δίδει από τα λίγα που έχει, ούτε την ευγνωμοσύνη των πλουσίων κερδίζει, ούτε πιστευτός γίνεται ότι κάνει τα δώρα του δίχως υστεροβουλία και γι΄αυτό θεωρείται ότι κινείται από κακοήθεια και ιδιοτέλεια.
Σκέψου λοιπόν, πόσο μειονεκτούν τα χρηματικά δώρα κατά τη γενναιοδωρία και την ωραιότητα από τα δώρα του λόγου και της σοφίας τα οποία και να τα προσφέρωμεν είναι ωραίο, και προσφέροντάς τα, να ζητούμε ανταπόδοση από αυτούς που τα παίρνουν, με όμοια, δεν αποτελεί ντροπή. Εγώ τουλάχιστον στέλνοντας σε σένα και δι΄εσού και στους εκεί φίλους μερικές από τις πυθικές συζητήσεις, ως απαρχές της εργασίας μου, ομολογώ ότι περιμένω από σας άλλες και περισσότερες και καλύτερες, αφού μάλιστα και σε μεγάλη πόλη κατοικείτε και μεγαλύτερη ευχέρεια από εμένα έχετε, γιατί έχετε στη διάθεσή σας και βιβλία πολλά και παντοειδείς συζητήσεις κάνετε με σοφούς άντρες. Αληθινά ο φίλος μας Απόλλων, φαίνεται, ότι τις μεν απορίες, που παρουσιάζονται στη ζωή μας , τις γιατρεύει και τις διαλύει με τους χρησμούς που δίνει σε όσους τον ρωτούν, τις απορίες όμως της λογικής σκέψεως τις βάζει μέσα μας ο ίδιος και τις προβάλλει στον γνήσιο φιλόσοφο, ανοίγοντας στην ψυχή του την όρεξη που οδηγεί στην αλήθεια, όπως είναι φανερό αυτό και σε άλλα πολλά και στην καθιέρωση του Ε. Γιατί λογικό είναι , όχι τυχαία , ούτε με κλήρο, από τα γράμματα αυτό μόνο ευρέθη σε δεσπόοζουσα θέση κοντά στο θεό και επήρε τάξη ιερού αφιερώματος και ερού θεάματος. Αλλά όσοι πρώτοι εφιλοσόφησαν, για τη φύση του θεού εκείνου, το επεδοκίμασαν αυτό και το απεδέχθησαν ή επειδή κατείδον ιδιαίτερη και έκτακτη δύναμη σ ΄αυτό ή επειδή το εχρησιμοποίουν ως σύμβολο, για να σημαίνουν και κάτι άλλο αξιόλογο, εκτός από τα περί του θεού.
Το ζήτημα λοιπόν, αυτό , άν και πολλές φορές προεβλήθη στη σχολή μου, το απέφυγα αθόρυβα και δεν το εξήτασα, τελευταίως όμως , τα παιδιά μου με εύρον να συζητώ το θέμα αυτό με κάποιους ξένους και επειδή αυτοί θα έφευγον αμέσως από τους Δελφούς, ενόμισα ότι δεν ήτο ευπρεπές να αναβάλω και να αρνηθώ , με δικαιολογίες, να ομιλήσω, αν και παρετήρουν μεγάλην την έφεσίν τους να ακούσουν κάτι γι΄αυτό. Και όταν κάθησα κοντά στο ναό και άρχισα πάλι να τους ερωτώ, από τον τρόπο τους και από τους λόγους τους, ενεθυμήθην όσα, άλλοτε, όταν είχε έλθει εδώ ο Νέρων, ηκούσαμε να τα συζητούν ο Αμμώνιος και κάποιος άλλος, επειδή στον ίδιο τόπο, ή ίδια απορία είχε γεννηθεί.
Και πρώτον μεν, επειδή ο θεός είναι και φιλόσοφος και μάντης, γι΄αυτό ο Αμμώνιος σε όλους μας φαινόταν ότι καθώριζε ορθά καθένα όνομα του θεού και εδίδασκε ότι Πύθιος ονομάζεται για κείνους οι οποίοι αρχίζουν να μαθαίνουν και να ερωτούν και να ενημερώνονται. Και Δήλιος και Φαναίος, σε όσους φανερώνεται και διαφαίνεται κάποια αλήθεια. Και Ισμήνιος σ΄εκείνους οι οποίοι γνωρίζουν την αλήθεια και Λεσχητόριος, όταν μεταχειρίζονται και απολαύουν την αλήθεια συζητώντας και φιλοσοφώντας μεταξύ τους.
Και επειδή έργο της φιλοσοφίας είναι να ζητή και να θαυμάζη και να απορεί, φυσικά, έλεγε ότι τα περισσσότερα από τα σχετικά με το θεό ομοιάζουν ωσάν να έχουν κρυφθή μέσα σε αινίγματα, τα οποία θέλουν μιά εξήγηση και διδασκαλία της προελέύσεως. ΄Οπως το να καίεται στο αθάνατο πυρ από όλα τα ξύλα, μόνο ελατίσιο, και ως θυμίαμα να προστίθεται μόνο η δάφνη. ΄Οπως επίσης και το γιατί έχουν ανεγερθεί δύο αγάλματα των Μοιρών ενώ παντού θεωρούνται τρεις, οι Μοίρες. Επίσης γιατί σε καμμία γυναίκα δεν επιτρέπεται να ζυγώση στο Δελφικό χρηστήριο, και στον τρίποδα και όσα ανάλογα υποβάλλονται και μας κεντρίζουν να τα εξετάσωμε, να ακούωμε και να συνομιλούμε γι΄αυτά, όλοι, εκτός όσων είναι αστόχαστοι και πνευματικά νεκροί. Και παρατήρησε και τις ακόλουθες επιγραφές, το "Γνώθι σαυτόν" και το "μηδέν άγαν" πόσες σοφές συζητήσεις έχουν προκαλέσει και πόσες βαθυστόχαστες απόψεις έχουν αναφυή ωσάν από γόνιμο σπόρο.
΄Οταν ο Αμμώνιος είπε αυτά, ο αδελφός μου Λαμπρίας είπε:" Αλλά η άποψη την οποία ηκούσαμε και απλή είναι και σύντομη. Λέγουν, δηλαδή, ότι οι περίφημοι εκείνοι σοφοί, οι οποίοι και σοφισταί ωνομάσθηκαν από μερικούς είναι πέντε, ο Χίλων και ο Θαλής και ο Σόλων και ο Βίας και ο Πιττακός. ΄Οταν όμως ο Κλεόβουλος, ο τύραννος των Λινδίων και έπειτα ο Περίανδρος ο Κορίνθιος, που δεν είχαν καμμία αρετή και σοφία, αλλά εξεπόρθησαν τη φήμη με τη δύναμή τους και με τους φίλους τους και τις ευεργεσίες τους έχωσαν το όνομά τους με εκείνα των σοφών και διέδιδον και διέσπειρον στην Ελλάδα αξιώματα και αποφθέγματα, όμοια με τα λεγόμενα από τους παραπάνω σοφούς, τότε φαίενται, ότι οι σοφοί εκείνοι άνδρες, αν και αγανάκτησαν, δεν ηθέλησαν να αποστραφούν την αλαζονεία τους, ούτε να συγκρουσθούν με ισχυρότατους ανθρώπους , αλλά συνήλθον εδώ, αυτοί μόνοι τους, και συνδιελέχθησαν μεταξύ τους και ανέθεσαν αυτό το γράμμα το οποίο είναι πέμπτο στην τάξη των γραμμάτων και ως αριθμός το πέντε σημαίνει, και διεμαρτυρήθησαν συνάμα, εις το θεό, ότι είναι πέντε και δεν αποδέχονται ούτε τον έκτο ούτε τον έβδομο ως ξένους σ΄αυτούς.΄Οτι αυτά δε λέγονται από σκοπιμότητα, αλλά είναι κοντά στην αλήθεια, ημπορεί να το καταλάβη κανείς, άν ακούση τους ιερείς του ναού, οι οποίοι το χρυσό Ε, το ονομάζουν της Λιβίας της γυναίκας του Καίσαρος, και το χάλκινο το ονομάζουν των Αθηναίων και το πρώτο και πιό παλιό από ξύλινη ύλη, ακόμα και σήμερα το ονομάζουν των σοφών, αφιερωμένο όχι από ένα αλλά όλων ανάθημα κοινό".
Τότε ο Αμμώνιος χαμογέλασε ήερμα, γιατί εννόησε, κάπως, ότι ο Λαμπρίας είχε εκφράσει δική του άποψη, και έπλασε την ιστορία αυτή, την οποία έλεγε ότι είχε ακούσει από άλλους για να είναι ανεύθυνος. Κι΄άλλος από τους παρευρισκομένους είπε, ότι αυτά είναι όμοια με όσα πριν εφλυάρει ο Χαλδαίος ξένος, ότι δηλαδή επτά είναι τα γράμματα που έχουν δική τους φωνή και επτά άστρα είναι τα οποία έχουν κίνηση αυτοτελή και άσχετη από των άλλων άστρων που κινούνται στον ουρανό, και ότι το Ε είναι δεύτερο από τα φωνήεντα όταν αριθμούνται από την αρχή και ο ήλιος δεύτερος από τους πλανήτες μετά τη σελήνη. Και σχεδόν όλοι οι ΄Ελληνες θεωρούν τον Απόλλωνα ίδιον με τον ήλιο. "Αλλά αυτά έλεγε, είναι ολότελα από πίνακα και Πυλαία. Και ο Λαμπρίας όπως φαίνεται ηννόησε ότι εξήγειρε κατά της γνώμης τους, όλους τους επιμελητάς του ναού". Γιατί κανείς από τους κατοίκους των Δελφών , δεν εγνώριζε όσα είπε, μα παρενέβαλλον την κοινή και παραδοσιακή άποψη, υποστηρίζοντας, ότι ούτε η όψις, ούτε ο φθόγγος του γράμματος συμβολίζει τίποτα, αλλά το όνομα του γράμματος μόνο.
Δηλαδή το γράμμα Ε, όπως νομίζουν οι Δελφοί και όπως προδιαλεγόμενος, έλεγε τότε, ο Νίκανδρος, αποτελεί τον τύπο και τη μορφή της επικοινωνίας με το θεό και έχει και ηγεμονική τάξη στα ρωτήματα όσων χρησιμοποιούν το μαντείο, για να πληροφορηθούν άν (ει) θα νικήσουν, άν (ει) θα κάνουν γάμο, άν (ει) συμφέρει να ταξιδεύσουν, να ασχοληθούν με τη γεωργία ή να μεταναστεύσουν. Και στους διαλεκτικούς, οι οποίοι ισχυρίζονται, ότι καμμία έννοια δεν βγαίνει από το μόριο "ει" και της αιτήσεως της μαζί του συνδεδεμένης, τους έλεγε να χαίρουν ο θεός σοφός όντας, και όλες τις ερωτήσεις που ακολουθούν το μόριο αυτό, τις εννοεί και τις παραδέχεται ως πράγματα υπαρκτά. Και επειδή σε μας είναι ίδιο να τον ερωτούμε, σαν μάντης που είναι, και ο όλος κόσμος να τον παρακαλεί σαν θεό, όμως νομίζουν ότι το γράμμα Ε έχει σημασία και ερωτηματική και ευχετική, γιατί παρακαλώντας λέγομε "ει γαρ ώφελον" "εάν συνέβαινε". Και ο Αρχίλοχος έλεγε:
"Ει γαρ ως εμοί γένοιτο χείρα Νεοβούλης θιγείν"
"Αχ! να είχα την τύχη ν΄αγγίξω της Νιοβούλας το χέρι".
Και λέγουν ότι η δεύτερη συλλαβή στο "είθε" δε χρειάζεται, όπως στον στίχο του Σώφρονος το "θην"
"άμα τέκνων θην δευομένα" " είθε να μην είχα παιδιά"
και στον ομηρικό στίχο
"Ως θην και σον εγώ λύσω μένος" " είθ΄έτσι και τη μανία σου να λύσω".
Στο "ει" φανερώνεται αρκετά μάλιστα η ευχή και η παράκληση.
Β΄μέρος
http://stinkoiladatonmouson.blogspot.gr/2013/05/b.html
Γ΄μέρος http://stinkoiladatonmouson.blogspot.gr/2013/05/blog-post_13.html
Δ' μέρος http://stinkoiladatonmouson.blogspot.gr/2013/05/blog-post_7763.html
Πλουτάρχου, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ ΕΙ
απόδοση Βασιλείου Μόσκοβη.
εκδόσεις ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου